Modulair onderwijsontwerp
Tags: Onderwijslogistiek, Flexibel onderwijs, Gepersonaliseerd leren, Gepersonaliseerd onderwijs
De uitdaging
Het MBO staat voor de uitdaging om haar onderwijs te flexibiliseren. Studenten hebben de behoefte om hun leertraject te kunnen versnellen, verlengen, verbreden of verdiepen. Door leertrajecten modulair op te bouwen wordt de basis gelegd voor de gewenste flexibiliteit. Nieuwe en bestaande doelgroepen kunnen met modulair opgebouwd onderwijs bediend worden: de reguliere MBO-studenten, het bedrijfsleven, zij-instromers, bij- en omscholers en Leven Lang Ontwikkelen (LLO). Ook kunnen eenvoudiger maatwerk opleidingen ontwikkeld en aangeboden worden.
Flexibiliseren van het onderwijs vraagt om een andere manier van denken bij het opstellen van onderwijsplannen. Daarnaast stelt dit eisen aan bedrijfsvoering zoals roosterplanning, gebruik faciliteiten, werken op andere tijden, etc.
mboRijnland – méér dan MBO
mboRijnland is een onderwijsinstelling voor middelbaar beroepsonderwijs, beroepshavo, contractonderwijs en voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo).
In het onderwijs werken zij elke dag aan de toekomst van hun studenten en daarmee aan de toekomst van onze samenleving, waarin iedereen meetelt en van waarde is. Het onderwijs is continu in ontwikkeling. mboRijnland speelt in op veranderingen in de arbeidsmarkt, op toekomstige innovaties en op de behoeften en leer- en werkwijze van studenten.
“Beroepsonderwijs vormt de basis van onze samenleving en daar zijn we trots op!”
Projectresultaat
Dit project maakt onderdeel uit van het programma Expeditie Flexibilisering, kortweg ‘Flexpeditie’. Het programma betreft een intensief verandertraject, bestaande uit meerdere projecten en werkpakketten, die gezamenlijk flexibilisering van het onderwijs mogelijk maken.
- In fase 1, leerjaar 2021-2022, is een beperkt aantal pilotopleidingen modulair ontworpen. In dit deelproject zijn verschillende routes onderzocht en uitgewerkt voor de pilotopleidingen.
- In fase 2, leerjaar 2022-2023, werd hetzelfde gedaan met alle opleidingen van mboRijnland.
- In september 2022 zijn studenten ingestroomd op de modulair opgebouwde leertrajecten die deel uitmaakten van de pilot. Deze modulaire leertrajecten worden nog lineair aangeboden; studenten kunnen nog geen keuzes maken tussen modules en andere mogelijkheden van de flexibilisering.
De organisatie van mboRijnland blijkt goed voorbereid op de noodzaak van modulariseren. Breed gedeelde beleidsstukken helpen hierbij: studenten hebben behoefte aan flexibiliteit in hun opleiding én de arbeidsmarkt verandert. Het MBO levert meer dan standaard MBO-opleidingen en -diploma’s. Er worden ook opleidingen aangeboden aan zij-instromers, bij- en omscholing en contractonderwijs. Hierbij worden, naast reguliere MBO-diploma’s, ook certificaten en bewijzen van deelname uitgereikt. Door onderwijs in modules aan te bieden, wordt het mogelijk om invulling te geven aan de behoeften van MBO-studenten en massa-maatwerk aan te bieden, gebaseerd op de modulaire bouwstenen-opzet.
Aanpak
Binnen dit project is de organisatie zo breed mogelijk aangehaakt. O.a. onderwijskundigen en beleidsmedewerkers, werkten samen met architecten om de basis voor modulair onderwijs goed neer te zetten. Vanuit deze multidisciplinaire samenwerking is een model voor onderwijsontwerp ontwikkeld, met de bijbehorende kaders. Dit model was het uitgangspunt voor dit project en is vertaald naar instructies richting onderwijsontwerpers en een systeem om het onderwijsontwerp en de modulaire leertrajecten in vast te leggen.
Het onderwijs blijkt over de breedte goed in staat en bereid om mee te denken en doen met de modularisering. Belangrijk is om, o.a. door middel van communicatie, momentum te kweken en vast te houden. Aandacht voor communicatie en afstemming op het juiste moment met de verschillende stakeholders in de organisatie, hebben bijgedragen aan een soepele introductie van modularisering binnen het onderwijs.
Met processpecialisten, is onderzocht wat de impact is op systemen en werkwijze. Als bijkomend voordeel, heeft het onderwijsontwerp meer aandacht gekregen: dit heeft twee jaar lang in de schijnwerpers gestaan. De dienst Onderwijs & Kwaliteit is nauw betrokken bij het ontwerp en automatiseren van modulair onderwijs en de begeleiding van de onderwijsontwerpers in de pilot.
Uitdagingen
Flexibilisering van het onderwijs kent allerlei aspecten die direct van invloed zijn op de onderwijslogistieke keten. Dit betekent een andere manier van denken en werken als het gaat om zowel het ontwerpen als aanbieden van het onderwijs. Denken in modulair onderwijs vraagt om een mindshift. Om het gehele onderwijs daarin mee te nemen, is een flinke uitdaging. Hierbij is het creëren en vasthouden van betrokkenheid essentieel en zijn communicatie en kennisdelen van groot belang.
En hoe duidelijk model, kaders en uitgangspunten ook zijn, je komt altijd onderwerpen tegen die daar niet in te vatten zijn. Hierbij moet je met elkaar in gesprek blijven en waar nodig model, kaders en uitgangspunten bijschaven. Zo werd bijvoorbeeld duidelijk dat de bestaande onderwijslogistieke kalender niet goed aansloot op het nieuwe onderwijsmodel.
Oplossingen
Binnen het project is de balans gevonden tussen wanneer de onderwijslogistieke kalender te volgen en wanneer de problemen aan te pakken en op te lossen. Het onderwijs zelf moest immers ook gewoon doorgaan.
Met onderwijsontwerpers en teamleiders is geëvalueerd of zij goed met de ontwikkelde principes en aanpak kunnen werken en hoe zij de projectondersteuning hebben ervaren. Hierbij is ook gesproken over doel en middel: modulariseren versus flexibiliseren. Wat betekent dit voor bijvoorbeeld wettelijke kaders, zoals de urennorm?
Het kost tijd om de nieuwe manier van werken door te voeren, zowel in denken als in de modules die je ontwikkelt. Voorkomen moet worden dat ‘oude’ leertrajecten omgevormd worden zodat het ‘oude’ onderwijs aangeboden kan worden, met beperkte mogelijkheden voor flexibiliteit. Dan modulariseer je het onderwijs wel maar je maakt het niet flexibeler: je biedt hetzelfde onderwijs aan maar dan op basis van modules. Flexibiliseren betekent meer: de student bepaalt zelf uit welke modules zijn of haar opleiding bestaat, niet de opleider.
Modulair onderwijs aanbieden betekent een andere manier van werken, voor onderwijskundigen, onderwijsteams én ondersteunende diensten. Ook moeten de systemen dit kunnen ondersteunen. Denk hierbij aan bestaande systemen voor studenteninformatie (Osiris) en plannen & roosteren (Xedule). Het onderwijsontwerp heeft meer aandacht gekregen; dit heeft geleid tot meer aandacht voor kwaliteit in de meest brede zin. Om de modules goed en met de juiste flexibiliteit vast te kunnen leggen, is binnen het pilotproject de nieuwe onderwijscatalogus SQill geselecteerd en geïmplementeerd.
De waarde van Projectlokaal
De pilot vroeg om een sterke inhoudelijke betrokkenheid van de projectmanager van Projectlokaal, naast de ‘gewone’ taken zoals de planning en voortgang. Hierbij was een belangrijke rol van de projectmanager om de juiste medewerkers en leveranciers bij elkaar te brengen en op een goede manier met elkaar samen te laten werken.
Vanuit betrokkenheid en resultaatgerichtheid, is door hem gestuurd op besluitvorming en tijdige implementatie. De ervaring van Projectlokaal met flexibiliseren van het onderwijs, de kennis van het onderwijs en de automatiseringspakketten in het onderwijs, komt hierbij goed van pas.
Afrondend constateren we dat er sprake was van goede samenwerking met projectleden, opdrachtgevers en leveranciers en de pilot succesvol is. De impact op systemen is duidelijk en bewezen is dat modulaire ontwikkeling van het onderwijs, onderwijs- en systeemtechnisch goed mogelijk is. Het geselecteerde pakket SQill maakt het mogelijk om curricula te modulariseren en vast te leggen en werkt goed samen met de al aanwezige pakketten.
“Dit project is voor mboRijnland het vertrekpunt. De onderwijsteams kunnen nu verder met modulair ontwikkelen van opleidingen. Projectlokaal heeft ons geholpen om dit vertrekpunt te realiseren waarbij zij niet alleen het project hebben geleid maar ook de juiste leveranciers hierbij hebben betrokken. Zo hebben we in korte tijd optimaal resultaat behaald.”
Vervolg
Het programma Flexpeditie wordt aangestuurd door een programmamanager van Projectlokaal. Het technisch team wordt aangestuurd door de projectmanager die ook de pilot aanstuurde.
Binnen het programma is een project gestart waarbinnen de organisatorische verandering wordt gerealiseerd. Hierbij komen ook aspecten aan de orde als hoe onderwijs flexibel aan te bieden aan studenten en het bedrijfsleven. Studenten van een select aantal opleidingen kunnen dan binnen hun leertraject daadwerkelijk keuzes maken tussen modules. De projectmanager van Projectlokaal, neemt ook dit project voor zijn rekening.
Vervolgens worden alle opleidingen modulair opgezet, wijzigingen in organisatie en systemen doorgevoerd en studenten, docenten en staf meegenomen in de verandering. Nadat ook dit succesvol is doorgevoerd, worden de resultaten belegd in de lijnorganisatie en wordt het programma beëindigd.